گوشه ای از مباحث پیش رو در دروس معاد:
اعتقاد به معاد در زندگی انسان ها، آثار سازنده و عمیقی بر جای می گذارد. از این رو تعداد زیادی از آیات قرآن به این مساله اختصاص داده شده است و همچنین بخش عمده ای از دعوت انبیا و اولیای الهی پیرامون این امر مهم بوده است. زیرا در هیچ اعتقادی از معتقدات دین، این مقدار اثر سازنده وجود ندارد.
کسی که دفتر روزگار را محدود به عالم ماده می داند، تنها چشم بر این دنیا می دوزد و به آن دلبستگی شدیدی پیدا می کند تا حدّاکثر استفاده را از آن ببرد. در این راه هر مانعی را خرد می کند و با هر مخالفی می جنگد تا به خواسته های خود هر چه زودتر و بهتر دست یابد.
اما آنکه دنیا را ناپایدار می پندارد و زندگانی اصلی و جاودانی را عالم آخرت می داند، دنیا را پلی برای رسیدن به آن سرای ابدی تلقّی می کند و برای رسیدن به مقصد اصلی و نهایی خود هرگز در میان راه به پل، دل نمی بندد. هرگز خود را اسیر امیال و شهوات پوچ نمی سازد و نمی لغزد، تا سرانجام از روی پل به سلامتی عبور نماید و به مقصد ابدی خود برسد.
این دو جهان بینی به طور مسلّم دو اثر مختلف دارد. لازمه دنیا پرستی، غرق در دنیا بودن و غفلت از آخرت است، اما لازمه دل نبستن به دنیا، معتقد به شب اول قبر، محکمه عدل، پل صراط و فزع اکبر است. کسی که در دنیا از هیچ کاری ابا ندارد، کافی است بداند که روزی باید پاسخگوی اعمال خودش باشد، این اعتقاد او را از همه مفاسد اخلاقی و عملی نگه می دارد.
اعتقاد به معاد بهترین مهارکننده نفس، بهترین سازنده و اصلاح کننده جامعه انسانی و بهترین جدا کنند از غرق شدن در حیات مادی است. بنابراین اگر ما واقعا به قیامت معتقد باشیم، باید رفتارمان با رفتار جهان بینی های مادی فرق داشته باشد؛ نه فقط در مواقع گرفتاری و مرض رو به سوی عبادت و تقوا بریم، بلکه همیشه و در همه حال باید به یاد خدا باشیم.
پس علت اصلی رفتارهای ناشایست در کسانی که به جهان بینی الهی و عالم پس از مرگ معتقدند، غفلت از مرگ و فراموشی روز حساب است. خداوند در قرآن می فرماید:
«انّ الّذین یضلّون عن سبیل الله لهم عذاب شدید بما نسوا یوم الحساب»1 آنان که از راه خدا گمراه گشتند، عذابی سخت و شدید در انتظار آنان است، چرا که روز حساب را فراموش کردند.
از این رو علما و بزرگانی که می خواستند خودسازی کننند، همواره یاد مرگ و روز حساب را در خود زنده نگه می داشتند، به زیارت اهل قبور زیاد می رفتند و با فراهم کردن وسایل مرگ، خود را برای سفر جاودانی آخرت مهیّا می نمودند. فرزندان و اطرافیان را در حدّ، پذیرش و ظرفیتشان، به این مطلب متذکّر می نمودند و محیط زندگی خود را با توجه به مرگ و روز حساب می آراستند.
پس اعتقاد به آخرت و توجه به صحنه های قیامت و عذابهای برزخ می تواند بهترین واعظ و ناصح برای انسان باشد، چنان که امیر المومنین (علیه السلام) می فرماید:
«کفی بالموت واعظا»2 مرگ برای اندرز کافی است.
حضرت صادق (علیه السلام) به نقل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند:
«اکیس النّاس من کان اشدّ ذکرا للموت»3 زیرک ترین مردم کسی است که بیشتر به یاد مرگ باشد.
1 سوره ص/ آیه 38
2 بحارالانوار/جلد 6/ صفحه 132
3 امالی صدوق/ صفحه 14
عناوین دروس دوره معاد
ترم یک
- معنی و مفهوم معاد
- چگونگی مباحث معاد
- اهمیّت معاد
- آثارمعاد
- معاد از دیدگاه اقوام و ملل (مصریان، یونانیان، رومیان، بابلیها)
- معاد از دیدگاه مذاهب بزرگ عالم (آیین های برهما، بودا، زرتشتیان، یهودیان، مسیحیان، اسلام)
- تناسخ چیست؟
- فرق بین مسخ و تناسخ
- انگیزه های انکار معاد:
- رهایی از قید و بند
- از دست دادن قدرت
- انکار خدا و پیامبر
- دلایل وجود معاد:
- توانایی پروردگار
- آفرینش نخستین
- دگرگونی های طبیعت
- نمونه هایی از زنده شدن مردگان
- چرا معاد امری ضروری است؟
- میل به بقا
- حکمت پروردگار
- عدالت خداوند
- مبحث خلقت
- خلقت اولیه بشر
- مباحث مربوط به روح:
- وجود روح
- دلایل منکران روح
- خواب
- جنس روح
- روح در قرآن:
- روح القدس
- روح الامین
- روح الله
- روح حیوانی یا حیات
- کارکرد و وظایف روح
- عالم ارواح
- عظمت روح
- روح در قرآن:
ترم دوم
- مرگ:
- تعریف مرگ
- تفاوت خواب و مرگ
- زندگی با یاد مرگ
- اثرات یاد مرگ
- مرگ حتمی است
- چگونگی جدایی روح از بدن
- فرشته مرگ
- اجل یا زمان مرگ
- بداء
- دلایل تاخیر مرگ
- دلایل کوتاهی عمر
- اتفاقات لحظه مرگ:
- سکرات
- عدیله: برگشتن از حق
- تمثّل: تجسم اولاد، اعمال، اموال
- معاینه: دیدار امیرالمومنین
- محتضر: شخص در حال مرگ
- سختی های مرگ:
- تعلق روح به بدن
- فراق
- هول مطّلع: ترس از ورود به عالم دیگر
- عوامل موثر در آسانی لحظه مرگ
- انواع مرگ:
- مرگ مومن پرهیز کار
- مومن گناهکار
- کافر نیکوکار
- کافر بدکار
- چرا از مرگ گریزانیم؟
- عدم آمادگی و آگاهی برای مرگ
- وصیت نامه
- عوامل وابستگی به دنیا
- جبران مافات
- تمسّک به اهل بیت علیهم السلام
- وحشت قبر
- فشار قبر
- عوامل نجات از فشار قبر
- سوال: نکیر و منکر
- نماز شب اول قبر
ترم سوم
- برزخ
- معنای برزخ
- زندگی برزخی از دیدگاه:
- آیات قرآن
- روایات
- شواهد تجربی
- مکان برزخ
- جسم برزخی
- دیدگاه دانشمندان شیعه
- مرگ تا قبر
- مدفن
- طینت
- دشواری‌های قبر
- امور توصیه شده برای دفع دشواری‌های قبر
- اموری که موجب فشار قبر می شود
- هم نشينان قبر
- تعیّن مال
- تجسّم فرزندان
- تمثّل اعمال
- همراهی شش صورت نورانی با فرد مومن در قبر
- سوال در قبر
- عواملی که موجب تخفیف فشار قبر میشود
- باقيات و صالحات
- محاسبة النفس
- قیامت
- زمان قیامت
- نشانه های قیامت
- رجعت
- اسامی روز قیامت
- معنای قیامت
- آنچه که باعث ایمنی از شداید قیامت میشود
- حوادث پایان دنیا
- نفخه‌های صور
- چگونگی محشور شدن انسانها
- میزان
- حساب
- صراط
- شفاعت
- گواهان اعمال
- اعراف
- جهنّم
- اسامی دوزخ
- خلقت دوزخ
- درهای جهنم
- عذاب های جسمانی و روحانی
- چه کسانی در دوزخ جاودانه هستند؟
- بهشت
- درهای بهشت
- حسرت بهشت
- نعمت های جسمانی و روحانی بهشت
