بسمه تعالی و بذکر ولیه
گوشه ای از مباحث پیش رو در بحث توحید:
در نظام خلقتِ خدای متعال، دو عالَم آفریده شده است:
یک عالَم که تمام اجزاء و ذرّاتش در اراده و تسخیر آفریننده آن است و در بود و نبود و عملکرد این عالَم هیچ اختیاری برای هیچ کدام از آفریدگان قرار داده نشده است.
خورشید می تابد، زمین و ماه و ستارگان بر مدار مقرّر خویش می گردند. رودها می خروشند و ابرها، آنجا که باید، می بارند. گیاهان می رویند و جنبندگان بر طبیعت خویش متولد می گردند، رشد نموده و بالنده می شوند و انسان در این چرخه عظیم خلقت، در حیات و ممات خویش، مسخّر امر پروردگار است.
این عالَم، عالَم تکوین نامیده می شود و این همان عالَمی است که در آن: «... اذا أرادَ شیئاً أن یقولَ لهُ: کُن فیکون» (... زمانی که بخواهد به چیزی بگوید: باش، می شود.) 1
اما عالَم دیگرعالَمی است که خدای متعال، متناسب با اجزاء و عناصر تشکیل دهند آن، اوامر و نواهی خود را اعلام داشته است.
اجزاء این عالَم، از سویی خود خدا است به عنوان مولا و صاحب و از سویی انسان مختار است به عنوان بنده وعبد و صورت این عالَم، همان دین خداست، با تمامی علوم و احکام آن.
این عالَم، عالَم تشریع است: عالَم اختیارات ما و عالَم باید ها و نباید های خدای متعال.
حال باید دید با توجه به اجزاء و عناصر تشکیل دهنده این عالَم، رمز موفقیّت و راز سلامت زیستن در آن چیست؟!
اگر به خدایی خدا و خالقیّت او بنگریم، یقینا اقتضای بندگی خویش را در برابر عظمت او می یابیم. و لذا تقوای الهی که یاد خدا بدون فراموشی و شکر خدا بدون کفران و اطاعت از اوامر و نواهی اوست را رعایت خواهیم کرد.
زندگی در عالَم تشریع، که بر مبنای دین الاهی زیستن است، بر دو اساس بنا گردیده:
توحید که همان معرفت خداست و عدل که شناختن نفس خویش و داشتن اختیار در عمل است.
بدانیم که خدای متعال عادل تر از آن است که بنده را مجبور به معصیت و سپس به خاطر آن معصیت، عقاب کند و این شدت اختیار بنده را در عملکرد و زندگیِ تشریعی می رساند.
تقوای الاهی، داشتن، محافظت و مراقبت و رعایت دائمی حرمت خدای متعال و پاسداشت اوست و نیز توجه مدام به قیامت و عقوبت های آن میباشد.
تقوای الاهی، شرط لازمِ سالم زیستن در عالم تشریع است.
حال که معرفت الله، یکی از شروط خوب زندگی کردن در عالَم تشریع است، چگونه باید به آن دست یافت؟
و حال آنکه او خالق است و ما مخلوق، او محیط است و ما محاط! چگونه جزء می تواند بر کل، احاطه یابد؟!
امام صادق «علیه السلام» در دعایی می فرمایند: «اللهم عرّفنی نفسک فانک ان لم تعرّفنی نفسک لم اعرف نبیک. اللهم عرفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک لم اعرف حجتک. اللهم عرّفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی»
(پروردگارا! خودت را به من بشناسان، زیرا اگر خودت را به من نشناسانی، پیامبر تو را نخواهم شناخت. پروردگارا! پیامبر خود را به من بشناسان، زیرا اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجت تو را نخواهم شناخت. پروردگارا! حجت خود را به من بشناسان، زیرا اگر حجت خود را به من نشناسانی در دین خود گمراه خواهم شد.) 2
پس راهِ یافتن معرفت الاهی، خواستن و تقاضای از خدای متعال است. تنها بدینگونه می توان او را شناخت. خدای متعال خود باید خودش را معرفی نماید و از سوی ما جز ابراز عجز و بندگی چاره ای نیست.
حال خدای متعال خود را از چه راه هایی معرفی می نماید؟
معرّف خدای متعال و هدایت کننده به او، خود خداست. که یا خودش را مستقیما به مخلوقات معرفی می‌کند و یا خود را از طریق آیات و نشانه های عالم خلقت، گاه در بلایا و سختی ها، گاه در آیات آفاقی و عظمت خلقت و گاه در نفس انسان از طریق دگرگون کردن حالات و احوالات او، که هر کدام در نوع خویش بی مثال و بی مانند هستند، معرفی می نماید.
بزرگترین و ارزشمندترین اتّفاق در خلقت، تجلّی خدای متعال به نور عظمتش می باشد که اینگونه خودش را معرفی کرده و با این معرفی، اسباب راهنمایی و هدایت انسان‌ها را فراهم نموده و بعد از این معرفی وظیفه ما پذیرش و گردن نهادن به معرفت خدای متعال است.
در عالم تشریع من به اختیار خودم، معرفی خدا را به دل می یابم و وجدان می کنم که این یافتن همان(معرفت) است و در دل خویش به او امنیّت میدهم و به او دل می سپارم که همان (ایمان) است و دائما با او و یاد او زندگی می کنم و خدادار می‌شوم که همان (تقوا) ست و خود را در اختیار او می گذارم که مرا بگرداند و به گردیدن او میگردم که همان (ولایت )است.
پس در یک جمله می‌توان گفت با خدا بودن، برای او بودن و او را بودن که این مقصد بزرگ خلقت و شریعت الهی است.
1 ) سوره یس/ آیه 82
2 ) بحارالانوار، 52 /146حدیث 70
عناوین دروس توحید
ترم یک
- مقدمات و معارفه
- معرفت صنع خداست.
- ارتباط نور عقل با معرفت الله
- منزلت نور عقل در ساختار موجودیّت انسان
- نور عقل حکم به عبودیّت و عبادت حق متعال می کند.
- وجوب علم و علم آموزی و تشویق به آن در مکتب الهی
- نتایج سوء عمل بدون علم
- علم و مراحل پس از آن
- ائمه اطهار «علیهم السلام» باب علوم الهی
ترم دوم
- ساختار کلی موضوع شناسی معارف الهیه
- ساختار کلی روش شناسی معارف الهیه
- عالم تکوین و عالم تشریع
- توحید و عدل، اصول و اساس دین الهی
- عبودیّت، هدف خلقت خدای متعال
- اقتضای شان بنده مختار و ارزش اعمال او
- مالکیّت خدای متعال در عالم
- خدای متعال خود را از چه راههایی معرفی می کند؟
- معرفت خدای متعال در عوالم گذشته (معرفت فطری)
ترم سوم
- دو روش کتاب و سنت در طرح معرفت الله
- روش اول: رجوع به آیات آفاقی و تفکّر در آنها
- رجوع به آیات انفسی و تفکّر در آنها
- یافته های انسان در فرآیند معرفت الله
- روش دوم: تقوا و آثار آن
- احکام و روش شناسی تقوا
- خدای متعال خود را در مصائب و بلایا معرفی می کند.
ترم چهار
- معنای ولایت الهیّه
- رهبری الهی
- حکم منحصر به فرد بهره مندی از همه دستاوردهای نبوت
- بهره مندی از قرآن کریم، حکم و روشی دیگر برای معرفت الله
- احکامی برای معنادار کردن نماز
- قرائت و تلاوت
